De gemeenteraad is het hoogste bestuursorgaan van een gemeente. Deze groep mensen geeft aan wat er binnen een gemeente moet gebeuren, maar houdt ook toezicht op het werk wat de burgemeester en wethouders uitvoeren. Een gemeenteraad wordt gekozen door de inwoners en bestaat in de gemeente Geertruidenberg uit 19 Raadsleden. Dit aantal heeft te maken met de hoeveelheid inwoners van een gemeente. Wel is het altijd een oneven aantal. 

De gemeenteraad heeft op hoofdlijnen drie taken. Dit zijn: het vormen van de volksvertegenwoordiging, het stellen van kaders en het controleren van het college (het college zijn de burgemeester en wethouders samen).

 Volksvertegenwoordiging

Een van de taken van de gemeenteraad is dus de volksvertegenwoordiging. Omdat de raadsleden worden gekozen door de inwoners, is dit een natuurlijk proces. Er zullen altijd mensen zijn die vóór een raadslid hebben gestemd maar tégen bepaalde standpunten zijn uit het verkiezingsprogramma. Hier zal je als raadslid zijnde goed op moeten kunnen anticiperen.

 Kaders stellen

De raadsleden bepalen de hoofdlijnen van het beleid van de gemeente. Zij beslissen wat zij belangrijk vinden binnen de gemeente. Dit zijn vaak onderwerpen die iedereen aangaan zoals: woningen, werk, wegen maar bijvoorbeeld ook sociale zaken. Hierbij bepaalt de raad ook hoeveel geld aan ieder onderwerp uitgegeven wordt. Dit wordt de programmabegroting genoemd. Zodra de hoofdlijnen bekend zijn gaat het college hiermee aan de slag.

 Controleren college

De derde taak is het controleren van het college. Het college doet uitvoerend werk wat gecontroleerd wordt door de gemeenteraad. Hierbij kijken ze naar of het college alle plannen die zij hebben aangenomen uitvoert en of ze binnen het budget blijven dat gesteld is.

De gemeenteraad vergadert iedere maand op donderdagavond in de raadszaal in het gemeentehuis. Tijdens deze vergaderingen worden besluiten genomen over belangrijke zaken die er spelen. Bij raadsvergaderingen mogen alleen raadsleden deelnemen. Wel zijn de vergaderingen vaak openbaar te volgen. 

 Er zijn een aantal dingen die in iedere raadsvergadering terugkomen. Dit kan per gemeente een beetje verschillen maar de volgende onderdelen zijn altijd aanwezig: de notulen (er worden notulen gemaakt van iedere raadsvergadering. Hierin worden bijvoorbeeld discussies uitgewerkt en wordt er genoteerd welke beslissingen genomen zijn. Om te controleren dat de notulen kloppen worden aan het begin van iedere raadsvergadering de notulen van de vorige vergadering besproken en vastgesteld). Een ander vast onderdeel is ingekomen stukken (alle post zoals brieven maar ook rapporten of nota’s die aan de gemeenteraad zijn gericht worden vermeld bij de ingekomen stukken).

 Tijdens een raadvergadering krijgen alle fracties spreektijd. Dit is aan de orde wanneer een onderwerp of voorstel op de agenda staat. 

Er zijn eigenlijk twee rollen te benoemen tijdens een raadsvergadering. De eerste is de voorzitter. De voorzitter leidt de raadsvergadering. In onze gemeente (en zoals bijna in elke gemeente) is de burgemeester de voorzitter van de raadsvergadering. De voorzitter maakt geen deel uit van de gemeenteraad en heeft geen stemrecht in de raad. 

De tweede rol tijdens een raadsvergadering is de griffier. Deze persoon zorgt voor de secretariële ondersteuning. Hierbij kun je denken aan het opstellen van de agenda, zorgen dat de juiste stukken aanwezig zijn en zorgen voor de notulen van de vergadering. Daarnaast heeft de griffier ook nog een inhoudelijke ondersteuning. Denk hierbij aan assistentie bij de redactie van initiatiefvoorstellen, amendementen en moties. Elke gemeenteraad moet een griffier hebben. De griffier is in dienst van de gemeenteraad. De raad bepaalt hoeveel en welke middelen beschikbaar zijn en welke taken de griffier op zich neemt.

De burgemeester wordt gezien als het eerste aanspreekpunt van de gemeente. De burgemeester heeft in het bestuur een belangrijke positie. Deze persoon is voorzitter en lid van het college van burgemeester en wethouders. In ons geval heeft ze als bestuurder van de gemeente eigen verantwoordelijkheden. Ze is de eerste vertegenwoordiger van de gemeente. Vaak is ze ook woordvoerder van de gemeente bij belangrijke zaken. Wat we vaak zien is hoe kleiner een college is, des te meer taken de burgemeester krijgt.

De burgemeester is dus voorzitter van het college van burgemeester en wethouders. Daarin let ze erop dat het college het beleid op tijd voorbereidt, vaststelt en uitvoert. Ook kan ze zelf onderwerpen voorstellen en deze in het college bespreken. Daarnaast kan ze ook nog speciale taken hebben zoals haarzelf bezig houden met de financiën en economische zaken. Het college besluit welke taken (ook wel portefeuilles genoemd) de burgemeester precies krijgt.

Ook is de burgemeester verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid. Hierbij kun je denken aan het voorkomen van overlast maar ook ordeverstoringen bestrijden. Ook het verbieden van openbare bijeenkomsten als er geen garantie voor veiligheid is valt onder de taken van een burgemeester. De burgemeester heeft daarom gezag over de politie en de brandweer.

Een burgemeester wordt gekozen op basis van een aanbeveling van de gemeenteraad. De koning en de minister van Binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties benoemen uiteindelijk wie er burgemeester wordt. Een burgemeester wordt benoemd voor zes jaar. Na zes jaar kan een burgemeester herbenoemd worden. 

Het college bestaat uit de burgemeester en wethouders (ook wel college van B&W genoemd). Wat het college allemaal mag en kan ligt vast in de Gemeentewet. Hierin is vastgelegd welke taken de Rijksoverheid bij gemeenten neerlegt. Voorbeelden van taken van het college zijn: zorgen voor de ambtelijke organisatie, contracten vastleggen, grondtransacties en vaststellen van jaarmarkten en marktdagen.

Het college van B&W voert de besluiten van de gemeenteraad uit. Ook voert het college de wetten en regelingen van het Rijk en de provincie uit. Hierbij kun je denken aan de Wet Maatschappelijke Ondersteuning of de Wet Bijstand en de Wet Milieubeheer. 

Een wethouder is een openbaar bestuurder binnen de gemeente. Om wethouder te kunnen worden moet je gekozen worden door de raad. Dit doen ze op basis van een vertrouwensvotum. Deze persoon mag ook van buiten de raad komen en in principe ook van buiten de gemeente.

Iedere wethouder heeft zijn eigen taakgebied, bijvoorbeeld ruimtelijke ordening of onderwijs. De wethouder komt op voor belangen van zijn taakgebied. Hierover hebben ze overleg met ambtenaren van het Rijk en de provincie. Ze voeren ook gesprekken met bewoners, bedrijven en organisaties.

Wethouders worden aangesteld door de gemeenteraad. Dit gebeurt vaak naar aanleiding van het aantreden van een nieuw college. Hoe de portefeuilles verdeeld worden is onderdeel van de onderhandelingen van de coalitie. Dit is zo omdat partijen graag een wethouderspost willen die aansluit bij hun speerpunten.

Je zal misschien het woord amendement wel een voorbij horen komen op onze sociale media kanalen. Maar wat is dat nu eigenlijk? Een amendement is een voorstel tot wijziging van een wet of een ander officieel document. Het kan bijvoorbeeld gaan over het toevoegen of schappen van een tekst.

Een ander woord wat regelmatig voorkomt is een motie. Met een motie kan een raadslid een discussiepunt voorleggen aan de raadsvergadering. De gemeenteraad beslist dan of de motie wel of niet wordt aangenomen. Alle leden van de gemeenteraad kunnen een motie indienen. 

Met een motie wordt iets verzocht, met een amendement wordt iets opgedragen. Het college dient aan amendementen uitvoering te geven.